PIA bij varkens (Lawsonia intracellularis)
PIA komt wereldwijd voor en is aanwezig in nagenoeg elke commercieel gehouden varkensstapel. De bacterie kan, in tegenstelling tot andere bacteriën, in het dier alleen in levende cellen van het darmslijmvlies groeien en zorgt voor een verdikking ervan. Antibiotica hebben invloed op darmgezondheid. Om in te spelen op verbetering van de darmgezondheid van het varken heeft De Heus de Matrix-wals-technologie (MWT) geïntroduceerd. Daarbij blijven in de voeders diverse soorten vezels intact die zorgen voor een goede maagdarm-werking.
Oorzaken PIA bij varkens
Vanuit de zeugenstapel reist de bacterie met regelmaat mee naar de biggen en vervolgens naar de vleesvarkens. De bacterie wordt daarom soms aan het einde van de biggenopfok al gevonden. Maar ook op het vleesvarkensbedrijf kan de kiem zich goed in de omgeving handhaven. De vleesvarkens worden vroeger of later besmet en zijn aan het einde van de mestperiode grotendeels met de bacterie in aanraking gekomen en testen dan serologisch positief. De opname van nutriënten uit het voer wordt tijdens de ziekte, die bij een individueel dier enkele weken duurt, ernstig bemoeilijkt. Zieke dieren scheiden de bacterie gedurende gemiddeld vier weken uit in de mest waarbij langzamerhand het gehele koppel besmet wordt.
Verschijnselen
We onderscheiden in grote lijnen twee verschijningsvormen:
- Acute PIA
Het meest in het oog springend is de acute PIA waarbij (veelal oudere) vleesvarkens plots dood zijn. Bij hen wordt teerachtige bloederige mest gevonden. Het kadaver is bleek. In de teerachtige mest worden extreem grote hoeveelheden van de Lawsonia-bacterie aangetroffen. Acute PIA wordt vaker gezien na stress-momenten, maar ook na extreem weer (hittegolf).
- Chronische PIA
Veel vaker hebben we te maken met chronisch PIA, waarbij je veelal in de eerste twee maanden na de opleg her en der dunne mest in de hokken vindt. In de dunne mest vind je wat hogere aantallen Lawsonia-bacteriën. Bij deze vorm zijn delen van het darmslijmvlies chronisch ontstoken waardoor het voedsel slecht verteert. In een koppel wordt deze dunne mest gedurende enkele weken achtereen gevonden. Daardoor wordt de groei en voederconversie (ongemerkt) slechter. Opmerkelijk is dat op bedrijven met plots dode varkens door acute PIA, het infectiemoment in de koppel pas laat (vanaf halverwege de mestperiode) gevonden wordt. Indien jonge dieren tijdig voldoende antistoffen krijgen, bijvoorbeeld door vaccinatie, zien we dit beeld niet.
Diagnose
De diagnose bij het individuele dier kan gesteld worden bij sectie. Koppeldiagnostiek is mogelijk door de bacterie kwantitatief met de PCR in poolmonsters van mest aan te tonen. Een handige methode is het gebruik van speekseltouwen. Bij besmette koppels wordt de bacterie ook in speeksel gevonden, waarbij de gevonden hoeveelheden parallel lopen met wat je in poolmonsters van mest vindt. Ook bloedonderzoek wordt vaak gebruikt om het infectiemoment in de koppel vast te stellen. Beoordeling van stukjes darm (ilea) op de slachterij is alleen geschikt voor het vinden van recente infecties. Vier weken na het doormaken van een infectie is de darm weer genezen, waardoor vroege infecties niet meer zichtbaar zijn.
Voorkom PIA bij varkens
Voor ‘PIA’ geldt dat het belangrijk is om de infectiedruk niet al te hoog te laten oplopen. We zien dat bij goede reiniging en desinfectie de hoeveelheden Lawsonia in mest binnen koppels beperkt blijft.
De beste preventie is vaccinatie van biggen of pas opgelegde vleesvarkens. Daarbij is een forse reductie van de uitscheiding van de bacterie in de mest gezien met duidelijke verbeteringen van groei en voederconversie (grootste effect bij de chronische vorm). Maar ook bij bedrijven met de acute vorm zijn prima resultaten gezien waarbij de uitval als gevolg van acute PIA nagenoeg verdween.
Een goede maag-darmgezondheid is de basis voor goed presterende dieren. Hierin speelt vezelrijke voeding een belangrijke rol.
Voorkom darmproblemen door grove vezels