Op de schouders van reuzen

Al meer dan 4 generaties lang werkt De Heus samen met boeren, om de uitdagingen van hun tijd om te zetten in brandstof voor innovatiegestuurde oplossingen voor vooruitgang. Meer dan een eeuw geleden begon de geschiedenis van het familiebedrijf in Nederland.

Als je er even bij stilstaat dat het landoppervlak van Nederland bijna 250 keer past in die van landbouwreus VS, zou je kunnen denken dat er iets in het Nederlandse water zit om dat niveau van efficiëntie te bereiken. In feite is het allemaal het resultaat van hard werken, ondernemerschap, kennis die van generatie op generatie wordt doorgegeven en voortdurende samenwerking tussen boeren, landbouwbedrijven en de academische wereld bij het vinden van oplossingen.

De laatste jaren is er in Nederland sprake van een toenemend maatschappelijk bewustzijn ten aanzien van de milieuproblematiek rond de producten en productiemethoden van de veehouderijsector. “Hun vergunning om in Nederland te produceren is niet meer zo vanzelfsprekend als vroeger”, geeft Johan Zonderland van De Heus Animal Nutrition toe. “De toenemende bewustwording bij ngo’s en consumenten over kwesties als klimaatverandering, broeikasgasemissies en dierenwelzijn zet ons ertoe aan oplossingen te vinden op het raakvlak van landbouwers en samenleving.”

Om oplossingen te helpen vinden voor de uitdagingen van de varkenshouders van vandaag opende De Heus in 2019 haar nieuwe Centrum voor Praktijkonderzoek Varkensvoeding De Elsenpas. “Onze primaire focus is het uitvoeren van voedingsonderzoek met betrekking tot praktische problemen waarmee onze klanten elke dag te maken hebben”, zegt Zonderland. Als teamleider R&D Varkens is hij vanaf het begin betrokken geweest bij het R&D-centrum.

De Elsenpas opereert als een conventioneel, modern bedrijf en vormt tegelijkertijd de basis voor alle internationale onderzoeksactiviteiten van De Heus op het gebied van varkensvoer. De boerderij is zo opgezet dat ze voldoet aan de hoogste normen op het gebied van dierenwelzijn en bioveiligheid, en is uitgerust met technologische innovaties zoals zonnepanelen, luchtwassers om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, en een warmtecirculatiesysteem om aan de uitgaande lucht onttrokken warmte te gebruiken voor het verwarmen van verschillende delen van de boerderij, zoals kraamhokken en werpafdelingen. Dankzij deze technologieën wekt De Elsenpas vier keer meer energie op dan het zelf verbruikt.

“Bij landbouwers over de hele wereld komen sommige problemen vaker voor dan andere en deze vereisen voer- en managementoplossingen die in de meeste landen kunnen worden toegepast”, aldus Zonderland. Zaken als voerschema’s voor zeugen of voederadditieven om de gezondheid van biggen te verbeteren, bijvoorbeeld. “Andere zijn complexer en vereisen specifieke oplossingen die passen bij de situatie van een individuele landbouwer. De voedingsbehoeften van varkens hangen af van de specifieke omstandigheden op het bedrijf.”

Het onderzoeksteam streeft naar integrale oplossingen die meerdere uitdagingen tegelijk aanpakken. “In het geval van Nederland doen we bijvoorbeeld ook onderzoek naar voederoplossingen die verder gaan dan voedingsaspecten en efficiëntie van de voederconversie. Op dierniveau betekent dit voerconcepten die een betere voederconversie en een lagere CO₂-uitstoot beloven. Wat hulpbronnen betreft, houdt dit in dat duurzame grondstoffen moeten worden gebruikt – of nog beter, reststromen uit de voedingsindustrie.”

“In het verleden deden we ons onderzoek op commerciële varkensbedrijven, wat zijn beperkingen had”, legt Zonderland uit. Het grootste probleem was dat de onderzoekers geen vervolgonderzoek konden doen naar de productie van zeugen tot gespeende biggen en vleesvarkens. De Elsenpas biedt plaats aan 250 zeugen met hun biggen, 72 opfokgelten en 900 vleesvarkens. “Dit stelt ons in staat om de effecten van zeugenvoeders op de prestaties van hun nakomelingen te zien en te monitoren tot aan de slachtresultaten van de vleesvarkens.”

De dagelijkse leiding van De Elsenpas is in handen van Zias Lukasse, die de functie van bedrijfsleider al kreeg toen de boerderij nog niet eens bestond. “In 2018 solliciteerde ik bij De Heus. Er werd toen al gesproken over een onderzoekscentrum en het was duidelijk dat de persoon die de baan zou krijgen er vanaf het begin bij betrokken zou worden.”

Lukasse had al ervaring opgedaan op varkensboerderijen en wist het een en ander van de dieren, maar hun huisvesting was een andere zaak. “Er stond me heel wat te wachten”, grijnst hij. “Ik heb zoveel geleerd. Niet alleen over de varkenssector, maar ook over de bouw en de infrastructuur van varkensstallen. Ik ken alle faciliteiten nu als mijn broekzak.” Dat geldt ook voor de klimaatbeheersingssystemen en de voermachines, die van cruciaal belang zijn voor de uitvoering van het tweede deel van de taak waarvoor hij is aangenomen: het ondersteunen van het onderzoek van de wereldwijde R&D Varkens van De Heus.

In het hart van de installaties bevindt zich de zogenaamde voerkeuken, gecentreerd rond een computergestuurd voersysteem dat in verbinding staat met de 32 voedersilo’s buiten. “Dit systeem weegt en mengt elk compleet voer dat we selecteren”, legt Lukasse uit. “We hebben individueel gecontroleerde voerstations, waardoor het onderzoeksteam meerdere precisievoedingsstudies tegelijk kan uitvoeren.”

Elk dier is afzonderlijk identificeerbaar via een RFID-chip, waardoor het mogelijk wordt gegevens op individueel dierniveau te verzamelen en te analyseren van elke stap in de levenscyclus van het varken – van genetische oorsprong tot gewichtsverloop en groeiresultaten. “Deze opzet stelt ons in staat om langetermijneffecten te bepalen en nieuwe verbanden en inzichten te ontdekken, waardoor de kennis sneller toeneemt zonder dat specifiek onderzoek nodig is.”

Zonderland verwacht dat de ontwikkelingen in de Noord-Europese veehouderijsector een voorbode zijn voor de varkenssector in andere delen van de wereld. “Vijftien jaar geleden moesten varkensboeren in Nederland bijvoorbeeld hun gebruik van antibiotica terugdringen, te beginnen met een verbod op antibiotica in voer. Sommige andere landen zijn nu op dat punt gekomen. Wij hebben voederoplossingen en technische ondersteuning beschikbaar om gezonde varkens te fokken zonder gebruik van antibiotica, en we kunnen die van de ene dag op de andere leveren.”

Hoewel veel onderzoek bij De Elsenpas nauw samenhangt met de uitdagingen van de lokale klanten, is Zonderland ervan overtuigd dat de innovaties te zijner tijd boeren over de hele wereld zullen kunnen helpen. Daarom bepaalt zijn team voor elk onderzoeksproject de haalbaarheid van het mogelijke resultaat voor alle businessunits van De Heus. “Ons onderzoek richt zich op hoe iets werkt, ongeacht de klimatologische omstandigheden. Het is aan elke afzonderlijke businessunit om een nieuw concept, voer of additief te implementeren met hulp van ons wereldwijde ondersteuningsteam van productmanagers en specialisten op het gebied van varkens.”

Met het onderzoek op De Elsenpas wil De Heus oplossingen aandragen voor de uitdagingen waar varkenshouders wereldwijd mee geconfronteerd worden: een nog betere benutting van schaarse grondstoffen, een medicijnarme varkensketen en een betere aansluiting bij de wensen van de samenleving en de natuurlijke omgeving. “Idealiter komen we met innovaties die in zoveel mogelijk landen kunnen worden ingevoerd. We kunnen trots zijn op de bijdrage die ons onderzoek levert aan de verbetering van de voerefficiëntie.”