Drinkwaterkwaliteit: Blijf alert!

Op de tekening ziet u wat er gebeurt in de waterleidingen van veel stallen. In plaats van een leiding vol helder water krioelt het van de organismen. In de praktijk kunt u dit niet zien, want dit alles speelt zich in de leidingen zelf af. Dr. Guillaume Counotte, toxicoloog bij de GD, weet exact wat er aan de hand is. Hij komt deze situatie maar al te vaak tegen. Aan de binnenzijde van de leiding heeft zich een glibberige laag gevormd. De basis bestaat vaak uit neergeslagen ijzer- of mangaandeeltjes. Hierop hechten zich bacteriën, schimmels en gisten. Deze vormen de zogenaamde biofilm. ‘Deze biofilm vormt juist een bedreiging voor de gezondheid van de kuikens’, zegt Counotte. ‘Via het drinkwater kunnen de dieren flinke hoeveelheden bacteriën binnen krijgen. Maar dat is nog niet alles. In de kuikenhouderij zijn regelmatige controles belangrijk. Wij zijn gewend om medicijnen zoals vaccins via het drinkwater te verstrekken. De biofilm in de leidingen kan de effectiviteit van de vaccins verminderen, waardoor een vaccinatie niet aanslaat.’

Figuur Waterleiding met biofilmvorming

Oorzaken

Een probleem met de drinkwaterkwaliteit kan zich vooral voordoen bij een eigen bron. Hoge concentraties mangaan en ijzer geven eerder aanleiding tot problemen. Ook als het water afkomstig is van een waterleidingmaatschappij kunnen er problemen met de waterkwaliteit ontstaan. De problemen ontstaan in de stallen. Een belangrijke factor is de hoge temperaturen. Bij kuikens lopen de temperaturen op tot boven de dertig graden. Het water dat door de leidingen in de stallen stroomt wordt meeverwarmd. Dit is ideaal voor de ontwikkeling van micro-organismen. De bouw van de waterinstallaties geven ook vaak aanleiding tot moeilijkheden. Als ze bestaan uit leidingen van tyleen met een lage dichtheid, dan is de kans groot op de ontwikkeling van een biofilm. Ook het gebruik van andere typen leidingen is niet afdoende. Daarnaast zien we in veel stallen erg lange leidingen met onnodig veel bochten, dode einden en afgedopte stukken leiding. Elke bocht en elke afgedopte leiding is een risico dat water stilstaat waardoor materiaal neerslaat en het begin vormt van een biofilm. Misleidend is dat water dat de stal in gaat, van goede kwaliteit is. Een analyse van een monster aan het begin van de installatie zegt echter niets over de kwaliteit van het drinkwater bij de dieren. Counotte: ‘IKB-Kip speelt nu ook in op deze situaties. Het is namelijk niet meer voldoende om monsters te nemen bij het begin van drinkwaterinstallaties. Men moet nu eenmaal per jaar door een erkend monsternemer een monster in de stal laten nemen, het liefst aan het einde van de installatie, bij het laatste drinkpunt. De pluimveehouder moet het monster bacteriologisch laten onderzoeken. Bij dit bacteriologisch onderzoek is voortaan voorgeschreven dat er ook onderzoek op schimmels en gisten plaatsvindt. Daarnaast moet volgens IKB één keer per jaar een monster uit een stal genomen worden voor chemisch onderzoek.’ De GD adviseert om dit uit te breiden tot viermaal per jaar om zodoende eventuele problemen vroegtijdig te kunnen signaleren. De monsters moeten genomen worden op een moment dat het koppel nog aanwezig is. De chemische parameters en normen zijn in tabel 1 weergegeven. In 2012 was 22,4 procent van het drinkwater bestemd voor pluimvee minder geschikt en zelfs 12,1 procent ongeschikt.

Tabel 1 Chemische- en bacteriologische parameters met normen in drinkwater voor pluimvee
* kve=kolonievormende eenheden
Informatie drinkwateronderzoek: www.gddeventer.com/pluimvee

Tijdbom

Er zijn kuikenhouders die met zwaar vervuilde leidingen een tijdbom in de stal hebben. Zij kunnen opeens geconfronteerd worden met slechte groeiprestaties, vaccinaties die slecht aanslaan of achterblijven van residuen. Counotte beveelt aan om met een eenvoudige proef te testen of het drinkwater nog goed is. ‘Tap aan het begin en het einde van de installatie water in een glazen potje. Tap als vergelijking een potje water in de keuken. Schud de potjes en laat ze 30 minuten rusten. Ga dit water daarna nauwkeurig in goed licht beoordelen tegen een witte achtergrond. Let op de geur, kleur, helderheid en bezinksel. Het water mag absoluut niet ruiken en geen verontreinigingen bevatten.’ Uit onderzoek door de GD is gebleken dat indien het monster niet ruikt en helder is met 85 procent zekerheid aangenomen kan worden dat het water geschikt is. Als u het niet vertrouwt, laat u het onderzoeken bij de GD. Een goed moment voor dit onderzoek is op dag tien van elke ronde. Dan is er net een periode geweest met hoge temperaturen en weinig doorstroming in de leidingen.

Schoonmaken

Het is mogelijk vervuilde leidingen weer schoon te maken. Dit gebeurt in drie stappen:
1. Vang de metalen in de leidingen weg met een zuur, bij voorkeur citroenzuur in een 1-2 procent oplossing.
2. Het afbreken van de biofilm is lastig. Hiervoor is een hoge dosering waterstofperoxide (100 tot 300 ppm per liter) nodig. U kunt ook een pulseerapparaat gebruiken.
3. Ontsmet met een toegelaten ontsmettingsmiddel.

Als de leidingen schoon zijn, kunt u ze schoon houden door in het drinkwater een ontsmettingsmiddel te gebruiken. Een overzicht van de toegelaten middelen vindt u op de website van De Heus, www.de-heus.nl.

Middelen moeten toegelaten zijn om in te zetten als dieren aanwezig zijn in de stal. Het is wel belangrijk om bij het schoonmaken van de leidingen een goede procedure te volgen. Met name het verwijderen van de biofilm is lastig. Gebruik daarom de juiste middelen en pas een goede methode toe. Alleen ontsmetten is niet voldoende.

Advies van De Heus

» Reinig en ontsmet het drinkwater in elke leegstand.
» Controleer op dag tien van elke ronde de waterkwaliteit.
» Laat bij twijfel watermonsters onderzoeken bij de GD.
» Reinig bij verontreiniging de leidingen grondig.
» Gebruik een toegelaten ontsmettingsmiddel in het drinkwater om problemen te voorkomen.
» Combineer geen ontsmettingsmiddel.